MENOPOZ TESTİ
İDRAR İLE YAPILAN MENOPOZ (FSH) TESTLERİ
Menopozun teşhisi için her zaman önerilen ve en güvenilir yöntem kanda hormon düzeyleri ölçülmesi ve doktor muayenesi ile kombine değerlendirilmesidir. Menopoz tanısı koymak için en değerli hormon ölçümü adetin 3. günü yapılan kanda FSH hormon düzeyi ölçülmesidir, FSH ve diğer hormonların menopozda değerlendirilmesi hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. İdrar ile evde pratik bir şekilde menopoz testi yapılabilmesi için üretilen test kitleri vardır, bu test çubukları idrarda artan FSH hormonuna duyarlı olacak şekilde üretilmiştir. Menopoz yaklaşırken veya menopoza girildiğinde kanda FSH hormonu düzeyi artar, bunun sonucunda idrarla atılan FSH miktarı da artar. Kanda yapılan hormon tahlilleri FSH düzeyini net olarak mililitrede kaç ünite bulunduğunu belirtecek şekilde ölçer. İdrarda yapılan testler ise ünite olarak değer vermez sadece FSH yüksek mi değil mi şeklinde sonuç verir. İdrarda yapılan gebelik testlerine benzer bir mantıkla çalışır bu testler. Ancak menopoz teşhisi hamilelik teşhisinden çok farklıdır, bu nedenle evde idrarla yapılan menopoz testlerine tek başına güvenilmemesi önerilir, mutlaka doktora başvurulması önerilir. Çünkü idrarla yapılan menepoz testinin sonucu negatif (menopoz yok) şeklinde çıksa bile kişi menopoza giriyor olabilir.
Bir kadına menopoz teşhisi konulabilmesi için kanda ölçülen FSH hormonu ve bazen diğer hormonlar, ayrıca muayene ve ultrason değerlendirmeleri, hastanın belirti ve şikayetleri topluca değerlendirilmelidir. Tek başına FSH testi veya idrarda menopoz testi ile tanı konulamaz.
İdrarda yapılan menopoz testleri kısırlık, hamilelik (gebelik) konularında bilgi verir mi?
İdrarla yapılan menopoz testleri kadının hamile kalma yeteneği veya çiftlerin kısırlık problemi hakkında bilgi vermez. Çünkü bu konularda bilgi edinebilmek için öncelikle FSH ve bazı diğer hormonların değerlerinin bilinmesi gerekir, oysa ki idrar testleri değer vermez sadece var-yok, yüksek-yüksek değil gibi niteliksel bilgi verir. Ayrıca infertilite (kısırlık), doğurkanlık kapasitesi, yumurtalık kapasitesi gibi konularda bilgi edinebilmek için sadece hormon değerleri yeterli değildir, muayene, ultrason ve bazı diğer yöntemlerin kullanılması gerekir.
FSH hormonu yüksekliği ve kadının hamile kalabilme yeteneği arasındaki ilişkiyi açıklayan ayrıntılı yazıya buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Menopoz testi nasıl, ne zaman yapılır?
Kanda yapılan menopoz hormonu testleri adetin 3. günü (veya buna yakın günler) yapılır. Adet hiç göremeyen kadınlarda herhangi bir gün yapılabilir. Hastanın aç veya tok olması sonucu değiştirmez.
İdrarda yapılabilecek şekild eüretilen menopoz test kitleri sabah ilk idrarda uygulanır. Testi sabah su içmeden, yemek yemeden önce yapmak gerekir.
FSH ölçümü testi nasıl yapılır?
FSH düzeyi idrar testlerinde belirlenemez, idar testleri sadece yüksek veya yüksek değil şeklinde bilgi verebilir, hatta bu bilgiyide %100 doğrulukla vermez çünkü kadının içtiği su miktarı, idrar konsantrasyonu gibi çeşitli faktörlerden etkilenir. Kanda FSH hormonu düzeyi adetin üçüncü gününde ölçülerek FSH hormon düzeyi net değer olarak belirlenebilir.
MENOPOZDA HORMON TESTLERİ VE DEĞERLERİ
HORMON TAHLİLERİ SONUCUNDAKİ DEĞERLER VE MENOPOZ
Menopoz teşhisi içim hormon testleri ne zaman yapılır?
Menopoz şüphesi olan bir kadında hormon düzeyleri adetin 3. günü yapılan kan tahlilleri ile değerlendirilir. Hastanın aç veya tok olması bu tahlil sonuçlarını etkilemez. Hasta aylardır adet görmüyorsa hormon tahlilleri herhangi bir gün yapılabilir.
Menopoz teşhisi amacıyla bakılan hormon testleri:
FSH
Menopoz teşhisi açısından en değerli hormon FSH hormonudur. FSH hormonu beyinde hipofiz denilen bölgeden salgılanır ve yumurtalıkları etkileyerek yumurtaların (foliküllerin) büyümesini sağlar ve buradan östrojen gibi hormonların salgılanmasını uyarır.
FSH = Folikül uyarıcı hormon = Follicle stimulating hormone
Sayfanın en altıdaki grafikte menopoza giren bir kadında FSH hormonu değerinin yükseldiği görülmektedir. Menopoz öncesi bir dönemdeki kadında adetin üçüncü günü bakılan FSH hormonu düzeyi 20’nin altındadır. (mlU/ml) FSH değerinin 10’un altında olması yumurtalık kapasitesinin iyi olduğunu ve östrojen hormonu üretiminin iyi olduğunu, yumurtaların iyi geliştiğini gösterir. 10’un üzerindeki değerler yumurtalık kapasitesinin yavaş yavaş azalmaya başladığını gösterir, 15-20 arasındaki değerler menopoza girmenin yaklaştığını gösterir, genellikle bu kadınlarda adetler seyrek olmaya başlar. Genellikle 30’un üzerindeki FSH hormon düzeyleri artık kalıcı olarak kadının menopoza girdiğini gösterir ve kadın artık hiç adet göremez ya da adetler çok seyrekleşmiştir.
Adetin 3. günü veya ilk günleri dışında adet kanaması başladıktan çok sonra veya kanama olmasına yakın dönemlerde bakılan FSH düzeylerinin yüksek çıkması normaldir, bu nedenle menopoz değerlendirilmesinde kullanılamaz.
ÖSTROJEN (ESTRADİOL, E2)
Sayfanın altındaki grafikte görüldüğü gibi menopoza girilmesiyle birlikte kandaki östrojen hormon değerleri azalır. Çünkü östrojen hormonu yumurtalıklarda büyüyen yumurtalar (folikül hücreleri) tarafından üretilir. Menopoza girilmesi ile birlikte yumurtalıklarda (overlerde) yumurta büyümesi ve yumurtlama (ovulasyon) duracağı için östrojen hormon üretimi de yavaşlar.
Normalde (menopoz öncesinde) adetin 3. günü östrojen hormon düzeyi: 25-140 pg/ml arasındadır. Menstruel peryodun orta döneminde veya adet kanamasına yakın günlerde daha yüksek olabilir. Adetin 3. günü bakılan değer önemlidir menopoz teşhisi açısından.
Östrojen hormon düzeyi menopoz teşhisi açısından FSH kadar önemli değildir. Örneğin adetin 3. günü kanda hormon değerleri bakılan bir kadında östrojen hormonu düzeyi düşük olmasına rağmen FSH hormonunda yükselme izlenmiyorsa bu kadında genellikle mnopoz düşünülmez, östrojen azalması başka bir nedene bağlıdır muhtemelen.
LH
Normalde menopoz öncesi bir kadında adetin 3. günü bakılan LH değeri: 5-20 mlU/ml arasındadır. Menopoz başladığında LH değerinde de FSH gibi artma görülür ancaj LH artması FSH’ya göre daha geç başlar. Aşağıdaki grafikte bu yükselme izlenmektedir. LH hormonu düzeyi menopoz teşhisi koymak için genellikle kullanılmaz. FSH hormon düzeyi en önemli kriterdir.
İNHİBİN B
İnhibin B hormonu overlerde (yumurtalıklarda) sertoli ve granüloza hücrelerinden salgılanır. İnhibin B beyinden salgılanan FSH hormonunun baskılanmasını sağlar. Menopozun yaklaşması ile birlikte yumurtalıklardan salgılanan İnhibin-B hormonu azaldığı için FSH hormonunda artma izlenir. Pratikte İnhibin B hormonu yaygın kullanılmamaktadır.
TESTOSTERON ve PROGESTERON
Bu hormonlar da menopoza girilmesiyle birlikte azalma gösterirler ancak mnenopoz teşhisi amacıyla kullanılmazlar.
HCG
HCG hormonu kanda gebelik testinde kullanılan hormondur. (Ayrıntılı bilgi) Bu hormon kadınlarda yaşla birlikte hafif artış gösterir bu nedenle özellikle 40 yaş üzerindeki hafif yükseklik (30-40 civarındaki değerler) gebelik şüphesi yaratabilir. Menopoz sonrası yaşlarda da hafif artış gösterir ancak menopoz teşhisinde pratikte kullanılmaz.
Menopozun yaklaştığı geçiş döneminde hormonal değişiklikler:
Menopozal geçiş dönemi menopozaun yaklaştığı ve adet görmenin olduğu son bir kaç yılı içerir. Ülkemizde menopoz yaşı ortalama 46-48 arasında bildirildiğinden, genellikle 44-45 yaşları veya bazı kadınlarda 50’ye yaklaşan yaşlar menopoza yakın geçiş dönemidir. erken menopoz izlenen kadınlarda bu durum daha erken yaşlarda meydana gelebilir. Bu dönemde hormonlarla ilgili önemli noktalar:
– Menopozun yaklaştığı yıllarda öncelikli ve en önemli hormonal değişim FSH hormonundaki yükselmedir.
– Bu dönemde östrojen hormonundaki azalma görülmeyebilir. Östrojendeki azalma menopoza tam olarak girmekle, adetlerin tamamen kesilmesine yakın meydana gelir genellikle. Aşağıdaki grafikte de bu şekilde ilenmektedir. Grafikte FSH hormonu 45-46 yaşlarında yükselmeye başlarken, östrojen (E2) hormonu 50 yaş civarında azalmaya başlamaktadır.
– Bu nedenle menopoza geçiş döneminin başlarında görülen FSH hormonu yükselmesinin nedeni östrojen hormonu azalması değildir, İnhibin B hormonundaki azalmadır. Hatta artan bu FSH hormonu östrojen üretiminin artmasına neden olabilir.