KEMİK ERİMESİ (OSTEOPOROZ) TEDAVİSİ VE KULLANILAN İLAÇLAR
Osteoporoz (kemik erimesi) tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmakla beraber sadece ilaç tedavisinden ibaret bir hastalık değildir. Yaşam biçimindeki değişiklikler, diyet değişiklikleri ve bazı koruyucu önlemleri de içeren çok yönlü bir tedavi gerekir. Osteoporozun önlenmesi ve tedavisi için:
– Fiziksel aktivite ve egzersize, spora başlamak gerekir
– Hastanın düşmelerinin engellenmesi için bazı önlemler alınmalıdır
– Vücut şekli ve pozisyonu doğru şekilde tutulmalıdır
– Yeterli ve uygun beslenmeyi sağlayacak diyet değişiklikleri yapılmalı
– Kalsiyum ve D vitamini yeterli alınmalı gerekli ise ilaçlarla takviye edilmeli
– Gerekli ise ilaç tedavisi eklenmeli
– Osteoporoza eşlik eden ağrı veya kırık varsa tedavi edilmeli
Bu tedaviler sırasında genellikle 1-2 yılda bir kemik mineral yoğunluğu (BMD) ve diğer bazı testler yapılarak osteoporozdaki değişiklikler, tedavinin ne kadar faydalı olduğu izlenir.
KALSİYUM
Kalsiyum (Ca) vücutta en bol bulunan elementtir ve %99’u kemiklerde bulunur. Osteoporozun hem önlenmesinde hem tedavisinde en önemli element kalsiyumdur. Erişkinlerde günlük kalsiyum ihtiyacı ortalama 1000 mg’dır. Gebelerde, emzirenlerde ve menopozdaki kadınlarda ihtiyaç daha da fazla günde yaklaşık 1500 mg’dır. Yeterli miktarda kalsiyumu sadece besinlerle almak mümkündür fakat besinlerle yeterince kalsiyum alınamadığı taktirde doktorunuz gerekirse kalsiyum ilaçları verebilir. Doktor önerisi olmadan her ilaç gibi kalsiyum ilaçları da kullanılmamalıdır. Kemik erimesinde kalsiyum alımı hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
D VİTAMİNİ
D vitamininin kemikler üzerinde çeşitli mekanizmalarla olumlu etkileri vardır. Bunlar:
– Kalsiyumun barsaklardan emilerek kana geçmesini sağlar. Kana kalsiyum geçişi artınca parathormon salınımı azalır ve bu sayede kemik yıkımı da azalmış olur.
– Kalsiyumun böbreklerden atılımını azaltır
– Kalsiyumun kemiklere yerleşmesini sağlar
Osteoporozun önlenmesi ve tedavisi için günde yaklaşık olarak 400-800 Ünite kadar D vitamini alması gerekmektedir. D vitamini hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
HORMON REPLASMAN TEDAVİSİ
Günümüzde son yapılan çalışmalardan sonra artık sadece osteoporozu önlşemek veya tedavi etmek amacıyla hormon tedavisi önerilmemektedir. Fakat menopozdan kaynaklanan sıcak basması vb. şikayetlerinden dolayı hormon tedavisi verilen kadınlarda osteoporoz açısından da olumlu etkiler izlenmektedir.
BİFOSFONATLAR (Etidronate, Alendronate, Risedronate, İbandronate.. )
Bu kategorideki ilaçlar osteoporoz tedavisinde sık kullanılırlar ve genel olarak bifosfonatlar olarak isimlendirilirler. Bu ilaçlar kemik yıkımını azaltıcı etki gösterirler. (Kemiklerde osteoklastik aktiviteyi azaltırlar.) Hem omurga kemikleri hem de omurga dışında bulunan kalça vb. kemikleri üzerinde olumlu etki yaratmaları önemli avantajlarıdır. Günde bir veya haftada bir hatta ayda bir ağızdan alınan tabet formları vardır.
SERM (Selektif Östrojen Reseptör Modülatörleri – Raloxifen)
Raloxifen’in özellikle omurga (vertebra) kemikleri üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir fakat bazı kadınlarda sıcak basması şikayetine neden olabilmektedir. Kullanan hastalarda meme kanseri riskini azaltması önemli bir avantajıdır. Fakat damar tıkanıklığı açısından riskli hastalarda kullanılmamalıdır, damar tıkanıklığı riskini arttırdığı izlenmiştir.
STRONTİUM RANELATE
Hem kemik yapımını arttırıcı hem de yıkımı azaltıcı etkisi vardır. Ayrıca kemiğin mikromimari yapısında düzelmeler gösterir.
PARATİROİD HORMON (PARATHORMON)
Osteoporoz tedavisinde günümüzde sık kullanılmasa da aralıklı ve düşük doz verildiğinde faydalı olduğu gösterilmiştir. Hem omurga hem omurga dışı kemiklere etki gösterir. Özellikle ilei derecede osteoporozu olan hastalarda kullanılabilir.
KALSİTONİN
Kemik yıkımını azaltıcı etkisi vardır ve aynı zamanda kemiklerden kaynaklanan ağrıları azaltıcı etki de gösterir. Özellikle omurga kemikleri açısından olumlu etkileri vardır. Ağrı kesivi özelliğinden dolayı özellile akut omurga kırığı olan hastalarda kullanılmıştır.
FLORİDLER
Kemik yapımını arttırdıkları gösterilmiştir fakat günümüzde tek başlarına osteoporoz tedavisinde yeri olmayan bir ilaçtır.
OSTEOPOROZ TEDAVİSİNDE HAREKET, EGZERSİZ VE SPORUN ÖNEMİ
Öncelikle sunu belirtmek gerekir ki kemik erimesi yani osteoporozu önlemenin en akıllıca yolu kemik erimesi başlamadan önce yani genç yaşlarda sağlıklı beslenme, düzensizli egzersiz ve spor gibi kurallara dikkat etmektir. Elbette kemik erimesi başladıktan sonra da bunların yapılması fayda sağlar ancak genç yaştan itibaren bunlara dikkat etmek daha avantajlıdır. Bir kadın menopoza ne kadar güçlü kemiklerle girerse bundan sonraki hayatında kemik erimesi ve buna bağlı gelişebilecek sorunlar açısından o kadar korunmuş olacaktır.
Kemik erimesinin ilerlemesini engellemek için hangi egzersiz ve hareketler yapılmalıdır?
Kemik erimesi saptanan bir hasta beslenme ve egzersiz (spor) ve gerekirse bazı ilaçlar ile takibe alınır. Amaç kemik erimesinin ilerlemesini engellemek ve kemiklerin kasların güçlenmesini sağlayarak olası komplikasyonları önlemektir. Kemik ve kasları güçlendirmek için yapılacak harketler, egzersizler ve spor mutlaka bu konuda uzman doktora danışılarak (fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı) yapılmalıdır. Hayatın her döneminde olduğu gibi kemik erimesi durumunda da egzersiz ve sporların bilinçsiz ve yanlış yapılması fayda değil zarar getirir. Kemik erimesinin önlenmesi ve ilerlemesinin engellenmesi amacıyla düzenli egzersiz, hareketler ve spor son derece fayda sağlar.
Kemik erimesi durumunda egzersiz ve spor yapılması ne tür faydalar sağlar?
– Kemikleri güçlendirir, kemik kütlesini arttırır.
– Kemik kaybını azaltır.
– Kas kütlesinin artmasını ve kasların güçlenmesini sağla, bu sayede düşmeleri engeller.
– Egzersiz ve spor yapmak kişinin denge yeteneğini geliştirir. Bu sayede düşmelere bağlı kırıklar önlenmiş olur.
– Eklemlerin etrafındaki kasların güçlenmesini sağlar, bu sayede vücudun duruşu ve hareketleri daha düzgün olur, eklemler korunur.
– Kemik ve eklemlerdeki ağrıların azalmasını sağlar.
– Hastanın psikolojik olarak kendisini çok daha iyi hissetmesini sağlar.
– Fazla kilo almayı, şişmanlığı önler bu sayede eklemlere ve bacaklara binen yük azalır. Ayrıca obeziteye bağlı kalp damar hastalıkları gibi riskler de azalmış olur.
– Vücudun esnekliğini arttırır.
Kemik erimesinde ne tür egzersiz ve sporlar yapılabilir?
Aşağıda belirtilen egzerisizlerden hangisinin uygun olduğu mutlaka bir fizik tedavi uzmanı tarafından belirlenmelidir. Bir uzmana danışılmadan rastgele egzersiz ve sporlar yapılmamalıdır. Hastanın genel sağlık durumuna göre, mevcut hastalıklarına göre, daha önceki spor alışkanlıklarına göre ve fiziksel durumuna göre uygun egzersizler belirlenir.
– Uygun hastalara haftada 3 kere 30 dakika civarında yürüyüş önerilir.
– Uygun hastalara hafif ağırlık egzersizleri önerilir. Bu egzersizler küçük ağırlıklarla veya ağırlık makinaları ile yapılabilir.
– Bazı hastalara yüzme veya su içi egzersizler önerilir.
– Aerobik egzersizler önerilebilir.
– Esneklik ve germe egzersizleri önerilebilir. Bu egzersizler eklem hareketlerinin esnek ve güvenli olmasını sağlar.
– Postür düzeltme egzersizleri önerilebilir.
– Merdiven çıkma egzersizleri önerilebilir.
Kemik erimesi varlığında hangi egzersiz ve sporlar önerilmez:
– Hızlı ve ani hareketler gerektiren sporlar
– Düşme riski olan sporlar
– Eklemleri aşırı eğilmeye, bükülmeye zorlayan sporlar