ADET GECİKMESİ VE NEDENLERİ
MENS (REGL) GECİKMESİ
Adet gecikmesi, adet rotarı (halk arasında mens gecikmesi, aybaşı gecikmesi, regl gecikmesi) beklenen adet tarihinde adetin başlamamasıdır. Çok sık rastlanan bir durumdur.
Bu durumda öncelikle gebelik ihtimali düşünülür, gebelik saptanamazsa diğer nedenler araştırılır.
Yukarda sıralanan sebepleri araştırmak için hormon tahlili, ultrason vb. tetkikler yapılır. Çoğu durumda adet gecikmesine neden olan bariz bir sebep bulunamaz. Böyle durumlarda kadının adet görmesini sağlayacak ilaçların kullanılması önerilmektedir.
Daha detaylı bilgi için adet görememe (amenore) konusunu okuyunuz.
Adet gecikmesi kaç gün olur? Kaç gün olması normaldir?
Birkaç gün veya en fazla bir hafta – 10 gün kadar adet gecikmesi stres, günlük yaşam değişiklikleri vb. nedenlerle olabilir. Bunun senede bir kaç kere olması normaldir.
Bir haftadan uzun süren adet gecikmeleri olabilir, bazen bir kaç ay gecikmeler olabilir, bu durumlarda mutlaka değerlendirme gerekir. Özellikle doğumdan sonra emziren annelerde, bazı hormonal bozukluklarda aylarca adet görememe olabilir.
Adet gecikmesi neden olur?
Adet gecikmesi adet görülmeye başlanan ilk yıllarda genç kızlarda, orta yaşlarda, menopoza yaklaşılan ileri yıllarda, evli bekar her kadında çok sık görülen bir durumdur. Evli kadınlarda adet gecikmesi durumunda akla gelecek ilk ihtimal genellikle gebelik olur. Ancak her adet gecikmesi gebelik olduğu anlamına gelmez, gebelik dışında birçok sebep olabilir:
Adet gecikmesinin sebepleri:
– Stres regl gecikmesinin en yaygın nedenlerinden birisidir.
– Hamile kalmak
– Hastalık geçirmek
– Yaşam tarzı ve iş koşullarında, çalışma saatlerinde önemli değişiklikler. Örneğin gündüz vardiyasındaki bir kadının gece vardiyasında çalışmaya başlaması gibi..
– Kullanılan bazı hormonal ilaçlar, doğum kontrol hapları, doğum kontrol iğneleri, progesteron hapları vb. Antibiyotikler adet düzenini etkilemezler.
– Kilo alma ve kilo verme
– Troid (guatr) hastalıkları
– Prolaktin (süt hormonu) yüksekliği
– Depresyon
– Polikistik over hastalığı
– Emzirme
– Ciddi beslenme bozuklukları (anoreksia, bulumia)
– Aşırı egzersiz ve spor yapmak
– Yumurtlama düzensizliği ve yumurtlama tedavileri
Adet gecikmesi özellikle sürekli tekrarlıyorsa ve uzun süre (bir haftadan fazla) gecikmeler yaşanıyorsa mutlaka doktor tarafından değerlendirilmesi ve sebebinin araştırılması gereken bir durumdur.
Tedavisi ve çözümleri:
Adet gecikmesinin tedavisi sebebe yönelik olarak planlanır. Örneğin adet gecikmesinin sebebi gebelik ise bu durumda gebeliğin takibine yönelik planlar yapılır ama adet gecikmesinin sebebi kullanılan bir ilaç ise onunla ilgili yeniden düzenleme veya ilaç değişikliği yapılır.
Adet gecikmesine en sık neden olan durumlardan birisi stres, aşırı kilo ve bunlara bağlı yumurtlama düzensizliğidir; bu durumda bazen yaşam tarzı düzenlemesi tedavi için yeterli olabilir. Örneğin yürüyüş gibi hafif sporlar hem fazla kilolardan kurtulmayı sağlar hem de stresi ortadan kaldırır; sağlıklı beslenme programları ile birlikte yumurtlama normale dönebilir bu sayede adet gecikmesi problemine iyi gelir.
Adet gecikmesine dair hiçbir sebep bulunamamışsa ve gebelik de tespit edilmemişse bu durumda bazen adet söktürücü ilaçlar reçete edilir (progesteron veya doğum kontrol hapı). Bu ilaçlar hormonal ilaçlar olduğu için asla doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır. Adet gecikmesine çözüm olarak kendi başına uygulanan bitkisel ilaçlar, bitkisel kürler, soğan kürü, bitki çayları, soğan suyu, kekik, ada çayı, meyveler gibi doğal yöntemler fayda sağlamayacağı gibi aşırı kullanılmaları durumunda bazı yan etkiler de oluşturabilirler. Çeşitli yiyecekler, içecekler, şifalı bitkiler adet söktürücü olarak pazarlansa da bunların gerçekliği yoktur; adet gecikmesinin çözümü için doktora başvurmak gerekir.
Nadiren adet gecikmesine sebep olarak prolaktin hormonu (süt hormonu) yüksekliği veya guatr gibi hastalıklar, tiroid hormon bozukluğu gibi bir durum varsa buna yönelik ilaç tedavisi başlanır.
Yumurtalık (over) kisti adet gecikmesi yapar mı?
Yumurtalık ve rahimde bulunan urlar veya kistler adet gecikmesi yapar mı şeklinde sorular hastalardan çok sık gelmektedir. Hepsi olmasa da bazı yumurtalık kistleri hormonal düzeyi etkileyerek adet gecikmesine neden olabilir. Rahimde kist şeklinde bir hastalık olmaz, kistler yumurtalıkta olabilir; rahimde miyom olur ancak miyomlar adet gecikmesine neden olmaz. Yumurtalık kistleri bazen 3-5 gün gibi kısa süreli adet gecikmesine sebep olurken bazen bir kaç hafta hatta ay kadar adet gecikmesine sebep olabilirler. Tedavi için bazen takip bazen de ameliyatla kistin çıkarılması uygulanır. Çikolata kistleri, dermoid kist, basit kist, hemorajik kist gibi çeşitli ksitler olabilmektedir.
Adet kaç gün geçtiğinde hamile olabilirim?
Adet gecikmesi ne kadar olursa olsun her zaman gebelik açısından şüphe yaratmalıdır. 1 gün dahi adet gecikmesi gebelik belirtisi olabilir. Bu nedenle doktora başvurmak ve gebelik testi yaptırmak gerekebilir. Adet gecikmesi olanlar gebelik testini ne zaman ve nasıl yapması gerekir gibi konularda ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. Kanda gebelik testi idrara göre daha doğru sonuç verir ve çoğunlukla 1-2 gün adet gecikmesi bile olsa kan testinde gebelik belli olur; ancak gebelik çıkmadığı taktirde doktor önerisi ile testi bir kaç gün sonra tekrar etmek gerekebilir. Örneğin adetin bir hafta veya 10 gün – 15 gün gecikmesine rağmen hale gebelik testinde gebelik çıkmıyorsa bu durumda gebelik olmadığı çok yüksek ihtimaldir ve diğer sebepler de araştırılmalıdır.
Adet gecikmesinden kaç gün sonra kanda gebelik testi yapılır?
Kanda gebelik testi (beta-hcg testi) adet gecikmesinden hemen sonra yapılabilir. 1-2 gün adet gecikmesi olduğunda bile kanda hamilelik belli olur genellikle. İdrar testinde belli olması birkaç gün daha sonra olabilir. Eğer testlerde gebelik çıkmazsa 1 hafta sonra tekrar etmek gerekebilir.
Adet gecikmesi ateş ve karın ağrısı yapar mı?
Bu soru da hastalar tarafından sık sorular sorulardan birisidir. Adet gecikmesi ateşe neden olmaz ancak adeti geciken kadınlar kasıklarında ağrı ve rahatsızlık tarif ederler sıklıkla. Bu ağrı karında yaygın bir ağrı değil, kasıklarında hafif orta şiddette bir rahatsızlık hissi şeklindedir. Adeti geciken bir kadında ateş, mide bulantısı, kusma, akıntı varsa bunlara yönelik başka nedenler araştırmak gerekir.
Hangi ilaçlar adet gecikmesine neden olabilir?
Progesteron, östrojen veya bunları kombine halde içeren hormonal ilaçlar adet gecikmesine neden olabilir. Doğum kontrol hapı kullananlarda bazen adet gecikmesi olabilir. Tiroid ilacı kullanan guatr hastalarında eğer ilaç dozları tam uygun değilse tiroid hormonları regüle olmadığı için adet gecikmesi olabilir. Doğum kontrol iğneleri, hormonlu spiral (ilaçlı spiral) adet gecikmesine neden olabilir. Yumurtlama tedavisi amacıyla verilen haplar ve iğneler de adet gecikmesi yapabilir. Antibiyotikler ve ağrı kesiciler genellikle adet düzenini etkilemez.
ADET DÜZENSİZLİĞİ
REGL (MENS) DÜZENSİZLİĞİ
Düzenli adet ne demektir?
Normal düzenli bir adet kanaması nasıl olur? Bir adetin başlangıcından diğer adetin başlangıcına kadar geçen süre (1 siklus) 21-35 gün arasında olmalıdır. Kanama süresi 2-7 gün olması normaldir. Ortalama kan kaybı ise bir adet döneminde 35-40 ml civarındadır. Bu da genellikle günde 3-5 pet eder. Genellikle 80 ml’nin üzerindeki kanamalar fazla olarak değerlendirilir.
Bu normal düzenden daha uzun süren kanamalar, daha seyrek olan kanamalar, daha sık olan kanamalar veya ara kanamalar olması adet düzensizlikleri olarak adlandırılır. Bunun çok çeşitli sebepleri olabilir.
Oligomenore: Normalden daha seyrek adet görmedir.
Polimenore: Normalden daha sık adet görmedir.
Menoraji: Adetlerin düzenli fakat fazla miktarda olması.
Metroraji: Adet aralarının eşit olmaması düzensiz olması.
Gecikmeler: Aktif cinsel yaşamı olan ve etkin bir korunma yöntemi kullanmayan kadında görülen adet gecikmelerinin en muhtemel nedeni gebeliktir. İkinci muhtemel neden de herhangi bir şekilde o siklusta ovulasyon (yumurtlama) olmamasıdır. Düzenli adet gören bir kadında beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan gecikmenin nedeni ise stres veya yaşam değişiklikleri olabilir.
Adet gecikmesinin diğer önemli nedenleri arasında aylık ya da üç aylık korunma iğneleri ya da kola uygulanan hormon çubuklarının içinde bulunan hormonların yan etkileri sayılabilir.
Adet gecikmesi hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Ara kanamalar: Doğurganlık döneminde sık görülen diğer bir adet düzensizliğidir. En muhtemel neden serviksteki enfeksiyonlardır. Diğer muhtemel nedenler miyomlar ve serviks polipleridir. Spiral kullanımı, doğum kontrol hapı kullanımı, aylık, üçaylık iğneler ve kola uygulanan çubuklar da lekelenme tarzında ara kanamalara neden olabilirler.
Adetin fazla olması (Hipermenore) (Menoraji): En muhtemel neden yumurtlama olmadan gerçekleşen siklustur. Diğer nedenler spiral kullanımı, aylık iğneler, üçaylık iğneler ve kola uygulanan çubuklardır. Farkında olunmayan gebeliğin düşükle sonuçlanması da yanlışlıkla adet kanaması sanılabilir. Adet kanamasının fazla olması hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Adetin az olması (Hipomenore): Adet döneminde görülen kanama miktarı yaşla birlikte azalma eğilimi gösterir. Doğum kontrol hapı kullanımı da adet kanamasını önemli ölçülerde azaltır. Nadiren kürtaj işlemi sonrası rahim iç tabakasında ortaya çıkan yapışıklıklar da az adet görmeye neden olabilir. Adet kanamasının az olması hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Sık adet görme (Polimenore): En muhtemel neden hormonal dengesizliktir. Ara kanamalar sıklıkla adet kanaması ile karıştıklarından ara kanamaların muhtemel nedenleri burada da söz konusu olabilir. >> Sık adet görmek hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Seyrek adet görme (Oligomenore): Yumurtlama düzensizliği, stres, tiroid hormon bozuklukları (guatr), prolaktin hormon yüksekliği, bazı hormonal ilaçlar ve doğum kontrol hapları gibi nedenlerle adetler seyrek aralıklarla görülebilir. Bu durum hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Tüm bunlara ek olarak her türlü normalden fazla kanama durumunda vücudun kanamayı durdurma ve kanı pıhtılaştırma mekanizmalarındaki muhtemel bir bozukluk mutlaka akla gelmelidir. Bu özellikle ergenlik döneminde muhtemel neden olabilir ve araştırılmalıdır.
Adet düzensizliği nedenleri:
Adet düzensizliğinin çok çeşitli nedenleri olabilir. Bunlardan bazıları ilaç kullanma veya stres, aşırı egzersiz gibi hastalık olmayan çevresel faktörler iken bazıları akut veya kronik hastalıklara bağlı olabilmektedir. En yaygın sebepler şöyle sıralanabilir:
– Hormonal ilaç kullanmak
– Doğum kontrol hapları veya iğneleri
– Polikistik over sendromu
– Menopoz veya menopoza yakın yaşlar
– Korunmak amaçlı normal spiral veya hormonlu spiral uygulanması
– Tiroid hormon bozuklukları (guatr)
– Rahimde miyom veya polip benzeri oluşumlar
– Stres
– Aşırı egzersiz ve aşırı spor yapılması
– Emzirmek, lohusalık dönemi
– Aşırı kilo kaybı veya aşırı kilo almak (obezite)
– Aşırı derecede yetersiz beslenme
– Büyük ameliyatlardan sonra (stres nedeniyle)
– Normal doğum ve sezaryen sonrası ilk yıllar (emzirme nedeniyle)
Adet düzensizliği ne zaman hangi yaşta olur?
Adet düzensizliği en sık yeni adet görmeye başlayan genç kızlarda görülür. Adet düzensizliği genellikle adet görmeye başladıktan sonraki 1-2 yıl içerisinde başlar, sıklıkla bir kaç sene sürer ve yaşın ilerlemesi ile kendiliğinden düzelir. Yine de genç kızlarda adet düzensizliği olduğunda başka bir sebebi var mı diye doktor muayanesine başvurmak gerekir.
Bunun dışında adet düzensizliğinin sık görüldüğü bir yaş grubu 45-50 arasıdır; bu döenemde menopoz yaklaştığı için adetlerde seyrekleşme veya sıklaşma görülebilir.
Bunların dışında üreme çağındaki kadınlarda da (20-40 yaş arası) adet düzensizliği başlayabilir. Her yaş grubunda görülen sebepler farklılık gösterebilmektedir.
Tedavi:
Adet düzensizliğinin altında yatan bir sebep bulunup bulunmamasına göre tedavi değişir. Bunun için genellikle ilaç tedavisi gerekmekle beraber nadiren ameliyat da (myom, polip vb. durum varsa) gerekebilmektedir. Bazen sadece kişinin yaşam şeklini, beslenmesini, uyku düzenini değiştirmek yeterli olur tedavi için. Aşırı kilolu olanların kilo vermesi faydalı olur. Hastanın kullandığı ilaçlar adet düzensizliğine neden oluyorsa bunları kesmek veya yenileri ile değiştirmek gerekebilir. Halk arasında soğan kürü, incir kürü, otlar, çaylar, kürler, şifalı bitkiler, çörek otu vb. olarak bilinen şeyler tedavide işe yaramaz, aksine kötü yan etkileri olabilir, bu nedenle doktor izni olmadan hiçbir uygulama yapılmamalıdır.
Adet düzensizliğine iyi gelen aktiviteler nedir?
Hastaların sık sorduğu sorulardan bazıları: adet düzensizliğimin tekrarlamaması ve tamamen geçmesi için bundan sonra nelere dikkat etmeliyim, adet düzensizliğine ne iyi gelir, neler yapmalıyım, nasıl geçer…
Öncelikle düzenli bir yaşam şekli, düzeli uyku, düzenli ve dengeli beslenme çok önemlidir. Geç saatlere kadar uyumadan, az uyku ile düzensiz bir yaşam tarzı, kötü beslenme gibi faktörler adet düzensizliğine yol açabilir. Kişi yaşam tarzını düzene koydukça ve normal kiloda olacak şekilde sağlıklı beslendikçe adet (regl) düzeni de normalleşecektir. Normal derecede egzersiz ve sporun birçok sağlık faydası olduğu gibi adetler açısından da faydası olabilir ancak profesyonel sporcular gibi aşırı egzersiz yapan kişilerde adet düzensizliği meydana gelebilir. Sağlıkla ilgili birçok konunun temelini oluşturan düzenli yaşam adet açısından da önemlidir.
Adet düzensizliği olan kadınlar hamile kalabilir mi?
Hamile kalmaları için başka bir engel veya hastalık yoksa adet (mens) düzensizliği olan kadınlar hamile kalabilir. Adet düzensizliği tek başına çocuk sahibi olmaya engel bir durum değildir. Adet düzensizliğinin nedeni yumurtlama düzensizliği ise bu durum hamile kalmayı bazen zorlaştırabilir. Bu durumda yumurtlama düzenleyici tedaviler verilir ve sonrasında ilişki zamanları planlanarak çiftin kolayca bebek sahibi olması sağlanır.
Adetleri düzensiz olanlarda hamilelik belirtisi ve süresi değişir mi?
Adet düzensizliği olan kadınların hamilelik belirtileri değişiklik göstermez, diğer kadınlar ile aynıdır. Gebelik süresi de her kadın ile aynı sürer. Ancak adet düzensizliği olduğu için son adet tarihini net bilemeyenler olabilir, bundan dolayı gebelik haftası hesaplaması zor olabilir; bu durumda hamilelik haftası bebeğin ultrason ölçümlerine göre hesaplanır.
Ameliyat olduktan sonra adet gecikmesi:
Büyük ameliyatlar hastada hem psikolojik olarak hem hormonal olarak stres durumu yaratır, bu nedenle ameliyattan sonraki ilk aylarda adet gecikmesi veya adet düzensizliği sık görülür. Apandisit ameliyatı, myom ameliyatı, polip ameliyatı, kist ameliyatı, safra kesesi ameliyatı, bel fıtığı ameliyatı, kalp ameliyatı, histeroskopi ve laparoskopi sonrası adet düzensizliği veya gecikmesi meydana gelebilir. Çok kısa süren ufak ameliyatlar hariç hemen her türlü ameliyat ve stres buna neden olabilir. Ameliyat sonrası adet gecikmesi olanlar bunu sadece ameliyata bağlamamalı, özellikle gebelik şüphesi yaratacak cinsel ilişki varsa mutlaka gebelik testi ve başka nedenlerin araştırılması için doktora başvurmalıdır.